İdare hukuku olay soruları örnekleri

İDARE HUKUKU PRATİK ÇALIŞMALARI (2/A)


Doç. Dr. Ali ULUSOY*


OLAY I

... İli Valisi olan (A), 29 Ekim 1995 tarih ve 95/7483 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile İl Valiliği görevinden alınmış ve merkez valiliği görevine atanmıştır.
Sözü edilen kararı alan bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak kurulduktan sonra, 15.10.1995 günü yapılan oylamada Türkiye Büyük Millet Meclisinden gerekli güvenoyunu alamamış olması nedeniyle istifa etmiş ve görev süresi de yeni Bakanlar Kurulunun kurulması ile 30.10.1995 tarihinde sona ermiştir.
... İl Valiliği görevini yürüttüğü dönemde herhangi bir soruşturma geçirmemiş, tüm mesleki yaşamı boyunca ihtar dahi almamış, birçok teşekkür ve takdir belgesi ile taltif edilmiş bulunan (A), hakkında tesis edilmiş bulunan işlemin hukuka aykırı olduğuna inandığı için, bu işlemin iptali istemiyle ilk derece mahkemesi olarak Danıştaya başvurmuştur.
Davalı İdare (İçişleri bakanlığı), Danıştaya sunduğu savunma dilekçesinde, hükümetin siyasetini yürütmek suretiyle sorumluluğunu birlikte taşıyan valilerin hükümetçe seçilmesinin ve değiştirilmesinin İdarenin tabii ve hukuki yapısının gereği olduğunu, 5442 sayılı Kanunun 6. ve 3152 sayılı Kanunun da 37. maddesinin valileri atamak ve değiştirmek konusunda bakanlar Kuruluna takdir yetkisi tanıdığını ileri sürmüştür.

İLGİLİ MEVZUAT:

• İçişleri bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 3152 sayılı Kanunun 37. Maddesi:
“Valiler atanmalarındaki usule göre, valilik kadro ve ünvanları muhafaza edilmek suretiyle merkezde görevlendirilebilirler...”
• 5442 sayılı İl İdaresi Kanunun 6. Maddesi:
“ Valiler İçişleri bakanlığının inhası, Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanının tasdiki ile tayin olunurlar...
Valiler, lüzumunda tayinlerindeki usule göre kadro aylığı ile merkez emrine alınarak İçişleri bakanının tensip edeceği işlerde görevlendirilebilirler.”
• 5442 sayılı İl İdaresi Kanunun 9. Maddesi:
“Vali, ilde Devletin ve Hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.”


SORULAR:

1. Valilerin ilde Devletin temsilcisi olması, İdareye ilişkin hangi temel ilke ile bağlantılıdır? Açıklayınız.
2. Valilerin kaç türlü görevi vardır? Açıklayınız.
3. TBMM’ce Bakanlar Kuruluna güvenoyu verilmesinin ya da verilmemesinin İdare Hukuku açısından anlamı nedir?
4. Açılan davada Mahkeme sizce hangi gerekçelerle ne yönde bir karar vermelidir?


OLAY II

(A), 1966 yılında SSK Genel Müdürlüğünce müfettiş olarak atanmış ve o tarihten buyana müfettişlik görevine devam etmektedir. 10.4.2000 tarihinde kendisine bildirilen bir yazıda, hakkında, ilkokul mezunu olmasına rağmen kendisini Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi mezunu gibi gösterdiği gerekçesiyle soruşturma başlatıldığı ve soruşturma sonuçlanıncaya kadar görevden el çektirildiği belirtilmiştir. (A) yazıyı okur okumaz kendisini çalıştığı binanın sekizinci katından atarak intihar etmiş ve hayatına son vermiştir.
SSK İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı antetli ve imzalı ve (A)’nın eşi (B) ye hitaben yazılı ve 10.10.2000 tarihinde tebliğ edilen bir yazıda da, eşi hakkında yapılan soruşturmaya binaen, soruşturmayı yapan müfettişin raporunda (A)’nın sadece ilkokul mezunu olmasına rağmen kendini Ankara İTİA mezunu gibi göstermek suretiyle müfettiş olduğunun kesin olarak anlaşıldığı belirtilerek, kanuni mirasçısı olması nedeniyle eşine geçmişte müfettiş sıfatıyla yapılmış olan ödemelerin ve kanuni faizinin karşılığı olarak 25 milyar TL’nin bir hafta içinde Kurumun belirtilen banka hesabına ödemesi istenmiş, aksi taktirde Kurumun hukuken sahip olduğu her türlü yetkiyi kullanacağı belirtilmiştir.

SORULAR

1. (A)’ya 10.4.2000 tarihinde bildirilen yazıyı idari işlem kuramı açısından değerlendiriniz.
2. (B)’ye 10.10.2000 tarihinde tebliğ edilen yazı idari işlem olarak kabul edilebilir mi?
3. Eğer bir önceki soruya verdiğiniz yanıt olumlu ise, bu işlem hukuka uygun mudur? Neden?
4. (B) size bir hukukçu olarak danışsaydı, ne yapmasını tavsiye ederdiniz?
5. (B)’ye tebliğ edilen yazıda, belirtilen miktarın belirlenen tarihte ödenmemesi üzerine “Kurumun hukuken sahip olduğu her türlü yetkiyi kullanacağı” ifadesiyle kastedilen ne tür bir yetki olabilir? Kurum, bu türden bir yetkiyi hangi şartlarda kullanabilir?

1) Danıştay, “Adalet hizmetine yardımcı ve ona bitişik olarak kamu hizmeti yerine getiren ve ağırlıklı olarak kamusal bir nitelik taşıması nedeniyle de kamu tüzel kişiliğine yaklaşan bir kurum olan Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfı’nın lojman tahsisi ile ilgili işleminin idari işlem niteliğinde olduğu” sonucuna varmıştır. (5. Daire, 17.05.2000, E.2000/476, K.2000/1516).
Kararı,
a) Anılan Vakfın kamu tüzel kişisi olarak nitelenip nitelenemeyeceği,
b) Adıgeçen vakfın Kamu hizmeti yürütmesinin mümkün olup olmadığı,
c) Sözkonusu işlemin idari işlem olup olmadığı,
yönlerinden tartışınız.(30 p)

2) Anayasa Mahkemesi tarafından bir kanun hükmünün “iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihin ileriye dönük olarak ertelenmiş olması, yargı yerlerinin çözümlemekte oldukları uyuşmazlıklarda Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilen yasa kurallarını uygulaması sonucuna yol açmaz.” (Danıştay 10. Daire, 11.10.2000, E.2000/3903, K.2000/5129).
İlgili Anayasa hükümlerini de göz önünde tutarak, Danıştay’ın hangi gerekçeyle/gerekçelerle böyle bir sonuca ulaşmış olabileceğini belirtiniz. (15 p)

3) Çeşitli Ortadoğu ülkelerinde ilahiyat alanında lisans eğitimi alıp, diplomalarının denkliğinin Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmesi üzerine 8 yıl boyunca Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Devlet okullarında öğretmenlik yapmakta olan çok sayıda kişinin öğretmenlik görevlerine, Yükseköğretim Kurulunun 16/07/1997 tarihinde aldığı karar üzerine Bakanlıkça son verilmiştir. Anılan kararda YÖK, bu tarihten önceki alınmış ve denklikleri kabul edilmiş diplomalar için de geçerli olmak üzere, yurtdışında ilahiyat alanında alınmış diplomaların öğretmen atamaları için esas teşkil etmemesi ve ancak Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki görevler için geçerli olması şartı ile denkliğinin kabul edilebileceğine hükmetmiştir. Danıştay ise sözkonusu YÖK kararını hukuka uygun bularak, önceden aldıkları diploma denkliği uyarınca yıllardır öğretmenlik yapmakta olanların görevlerine anılan YÖK kararı nedeniyle son verilmesinin kazanılmış haklara saygı ilkesine aykırı olmadığına hükmetmiştir (Danıştay 1. Daire, 3.7.2000, E.2000/96, K.2000/106).
a) Olaydaki Bakanlık işlemi doğurduğu hukuki sonuç yönünden ne tür bir idari işlemdir? Neden? (10 p)
b) YÖK ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında ne tür bir idari ilişki vardır? (10 p)
c) Danıştay’ın anılan kararı doğru bir karar mıdır? Neden? (15 p)

4) Pozitif Hukukumuzda halen uygulanmakta olan kamu hizmeti görülüş usullerini (yürütülüş yöntemlerini) sınıflandırarak sadece sayınız. (20 p)

I. SORU


“Ardahan’da kaçak elektrik avına çıkan TEDAŞ ekipleri, köpekli direniş ve tehdit nedeniyle Tunçoluk köyüne girmeyi başaramayınca, tüm köyün elektriğini kesti. Tunçoluk köyüne son kez önceki gün girmeye çalışan TEDAŞ ekipleri köy girişinde çoban köpekleri tarafından engellendi. Köpekler yüzünden köye giremeyen TEDAŞ görevlileri, durumu il müdürü (A)’ya bildirdiler. Bunun üzerine TEDAŞ müdürü (A), jandarmayla köyün yolunu tuttu. Yaklaşık 100 haneli ve 400 nüfuslu Tunçoluk köyünde köpek engelini aşamayan görevliler, yardım isteyecek hiç kimseyi bulamadılar. Evlerine kapanan ve kapılarını kilitleyerek sokakta gözükmeyen vatandaşlar, böylece TEDAŞ operasyonunu geri püskürtmüş oldular. Kaçak elektrik kontrolü yapmadan geri dönmek zorunda kalan TEDAŞ yetkilileri, çareyi tüm köyün elektriğini kesmekte buldu. Tunçoluk köyünde kaçak elektrikle mücadelenin imkansız olduğunu anlatan TEDAŞ il müdürü (A), hemen hemen her ailenin kaçak elektrik kullandığını açıkladı.” (Hürriyet Gazetesi, 1.6.2002).


1- TEDAŞ ve Tunçoluk köyü idarelerinin T.C. idari teşkilatı içindeki yerini belirleyiniz (6 puan).
2- TEDAŞ’ın yürüttüğü faaliyetin türünü ve hangi görülüş usulüyle (yöntemiyle) yürütüldüğünü belirtiniz (8 puan).
3- Olaydaki Tunçoluk köyünde yaşayanlar ile TEDAŞ arasındaki hukuksal ilişkinin niteliği nedir? Açıklayınız (6 puan).
4- TEDAŞ ekiplerinin tüm köyün elektriğini kesmelerini hukuka uygun buluyor musunuz? Neden? (10 puan)
5- Somut olayda Jandarmanın faaliyeti idarenin hangi tür faaliyetine girmektedir? Neden? Bu faaliyet türünü tanımlayınız (5 puan).
6- Olayda Jandarma ekipleri, kaçak elektrik kullanımını tespit amacıyla köylülerin evine zorla girebilirler miydi? Neden? (5 puan)
7- Tunçoluk köyünde yaşayan vatandaş (V), kendisine ait soğuk hava deposunda bulunan ve TEDAŞ tarafından kesilen elektriği nedeniyle bozulan yaş meyve ürününden dolayı görmüş olduğu zararının tazmini istemiyle TEDAŞ il müdürü (A) aleyhine adli yargıda tazminat davası açmak istemektedir. (V), (A)’ya karşı böyle bir dava açabilir mi? Neden? (5 puan)
8- (V)’nin görmüş olduğu zarardan dolayı idarenin (TEDAŞ) mali sorumluluğu bulunmakta mıdır? Neden? (V)’nin elektriği kaçak olarak kullanıp kullanmadığı olasılıklarına göre ayrı ayrı değerlendiriniz (10 puan).


II. SORU


(C), Orman Bakanlığında devlet memuru olara çalışan eşi (B)’yi kasten öldürmekten dolayı Türk Ceza Kanunu uyarınca mahkum olmuştur. (C), cezasını çekmekte olduğu ceza infaz kurumundan Orman Bakanlığına gönderdiği dilekçeyle, eşinin ölümünden dolayı ölüm yardımı ödeneği talep etmiştir. Orman Bakanlığı, dilekçeni ulaşmasından itibaren 3 ay geçmesine rağmen (C)’nin talebine herhangi bir yanıt vermemiştir.


1- Orman Bakanlığı (C)’nin talebini kabul etmiş sayılır mı? Neden? (5 puan)
2- Sizce Orman Bakanlığı (C)’nin talebini kabul etmeli midir? Neden? (10 puan)

İlgili Mevzuat:

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m.208 : “Devlet memurlarından: memur olmayan eşi ile aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğu ölenlere en yüksek devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir.”.
NOT : (B), hayattayken ölüm yardımı konusunda herhangi bir bildiride bulunmamıştır.






III. SORU


1- Anayasa’nın 47. maddesinde (13 Ağustos 1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4446 sayılı Kanun’la) ve 3996 sayılı “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun”un 5. maddesinde (22.12.1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4493 sayılı Kanun’la) yapılan değişikliklerle, kamu hizmetlerinin özel kişilere özel hukuk sözleşmeleri ile gördürülmesi olanaklı kılınmıştır.
Kamu hizmetlerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gördürülmesinin kamu hizmetine egemen olan temel ilkeler üzerinde etkisi olup olmayacağını tartışınız (15 puan).


2- Kamulaştırma Kanunu’nda 4650 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten sonra, idarenin kamu yararının gerektirdiği hallerde özel mülkiyette bulunan bir taşınmazı kamulaştırmak istemesi durumunda, sözkonusu taşınmazın idarenin mülkiyetine geçeceği ana kadarki aşamalar hangileridir? Kısaca açıklayınız (15 puan).